بیایید روراست باشیم. شما میلیون‌ها تومان هزینه می‌کنید تا بهترین کابل‌های فیبر نوری را بخرید، گران‌ترین سوئیچ‌ها را نصب کنید و انتظار سرعتی نورانی دارید. اما گاهی اوقات، تمام این سرمایه‌گذاری سنگین، قربانی یک قطعه کوچک پلاستیکی یا فلزی به اندازه یک بند انگشت می‌شود! بله، درست حدس زدید؛ صحبت از آداپتور فیبر نوری است.

شاید در نگاه اول، این قطعه فقط یک رابط ساده به نظر برسد که دو سیم را به هم وصل می‌کند. اما در دنیای دقیق و حساس فیبر نوری که انتقال اطلاعات با ضخامتی کمتر از تار مو انجام می‌شود، دقتِ اتصال یعنی همه چیز. یک آداپتور بی‌کیفیت یا انتخاب اشتباه نوع آن، می‌تواند باعث افت سیگنال شدید و قطعی‌های کلافه‌کننده شود.

در این مقاله جامع، ما در مجموعه عصر ارتباطات قائمین تصمیم گرفتیم تا ذره‌بین را روی این قطعات حیاتی بگیریم. می‌خواهیم تمام اصطلاحات فنی گیج‌کننده را کنار بزنیم و به زبان ساده به شما بگوییم که فرق بین مدل‌های مختلف چیست، کدام مدل برای کار شما مناسب است و چطور با کمترین هزینه، بهترین اتصال را برقرار کنید. اگر قصد خرید دارید یا فقط می‌خواهید دانش شبکه خود را به‌روز کنید، این راهنما مخصوص شماست.

آداپتور فیبر نوری چیست و دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟

اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم، فیبر نوری شبیه به لوله‌کشی نور است. برای اینکه نور بتواند بدون نشت کردن از یک کابل به کابل دیگر (یا از کابل به دستگاه) منتقل شود، لوله‌ها باید دقیقاً روبروی هم قرار بگیرند.

آداپتور فیبر نوری که گاهی به آن “کوپلر” هم می‌گویند، وظیفه دارد دو کانکتور فیبر نوری را با دقت میکرونی روبروی هم نگه دارد. داخل این آداپتورها یک استوانه توخالی بسیار دقیق به نام “اسلیو” (Sleeve) وجود دارد که معمولاً از جنس سرامیک یا برنز است. وقتی شما کانکتورها را به دو طرف آداپتور وصل می‌کنید، این اسلیو باعث می‌شود هسته فیبرها دقیقاً در یک راستا قرار بگیرند تا نور بدون مانع عبور کند.

بنابراین، وقتی از قیمت آداپتور فیبر نوری sc یا مدل‌های دیگر صحبت می‌کنیم، در واقع داریم هزینه دقتِ تراش‌کاریِ آن اسلیو داخلی و کیفیت بدنه نگهدارنده را می‌پردازیم. هرچقدر این دقت بالاتر باشد، افت سیگنال کمتر خواهد بود.

بررسی انواع آداپتور بر اساس نوع کانکتور (SC, LC, FC)

اولین و مهم‌ترین فاکتور در انتخاب، شکل ظاهری سر کانکتور است. در بازار ایران سه مدل اصلی حکمرانی می‌کنند. بیایید ببینیم هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند و کِی باید از آن‌ها استفاده کنیم.

۱. آداپتور فیبر نوری SC (محبوب‌ترین و پرکاربردترین)

اگر به تجهیزات شبکه در ادارات یا حتی مودم‌های فیبر نوری خانگی نگاه کنید، احتمالاً یک کانکتور مکعبی شکل آبی یا سبز می‌بینید. این همان استاندارد SC است.

• ویژگی‌ها: آداپتور فیبر نوری sc دارای مکانیزم قفل شدن فشاری و کششی است. یعنی با یک فشار جا می‌رود و با کشیدن بدنه خارج می‌شود.
• کاربرد: به دلیل قیمت مناسب و دوام بالا، در اکثر پچ پنل‌ها، سوئیچ‌ها و مبدل‌های مدیا استفاده می‌شود.
• انواع: این مدل خود به دسته‌های مختلفی مثل آداپتور فیبر نوری sc-sc (که دو سر آن SC است) تقسیم می‌شود. اگر می‌خواهید دو کابل SC را به هم وصل کنید، این مدل گزینه پیش‌فرض شماست.

۲. آداپتور فیبر نوری LC (کوچک اما حرفه‌ای)

در دیتاسنترها و جاهایی که فضا طلاست، مدل‌های بزرگ SC جای خود را به مدل‌های ظریف LC می‌دهند.

• ویژگی‌ها: آداپتور فیبر نوری lc دقیقاً نصف سایز مدل SC است. به همین دلیل به آن‌ها SFF می‌گویند. مکانیزم قفل شدن آن شبیه سوکت‌های شبکه (RJ45) است و یک ضامن کوچک دارد.
• کاربرد: در ماژول‌های SFP (که داخل سوئیچ می‌روند) و پچ پنل‌های با تراکم بالا استفاده می‌شود.

۳. آداپتور فیبر نوری FC (فلزی و جان‌سخت)

این مدل‌ها ظاهر متفاوتی دارند؛ گرد و فلزی هستند و مثل پیچ بسته می‌شوند.

• ویژگی‌ها: آداپتور فیبر نوری fc دارای بدنه فلزی است و مکانیزم اتصال آن پیچی است.
• کاربرد: به دلیل اینکه محکم پیچ می‌شوند و در برابر لرزش مقاوم هستند، در محیط‌های صنعتی و تجهیزات اندازه‌گیری دقیق (مثل دستگاه‌های OTDR) بسیار محبوب‌اند. اگر نیاز دارید دو کابل FC را به هم وصل کنید، آداپتور fc به fc بهترین گزینه برای محیط‌های پر لرزش است.

۴. آداپتورهای ترکیبی

گاهی اوقات پیش می‌آید که یک سر کابل شما SC است و دستگاه شما پورت FC دارد. آیا باید کابل را عوض کنید؟ خیر.

در این مواقع از آداپتورهای هیبرید استفاده می‌کنیم. مثلاً آداپتور fc به sc یک طرفش گرد و فلزی است و طرف دیگرش مکعبی پلاستیکی. این قطعات در کیف ابزار هر تکنسین شبکه پیدا می‌شوند و کار راه‌اندازهای واقعی هستند.

سینگل مود یا مالتی مود؟ (بازی رنگ‌ها در فیبر نوری)

بعد از اینکه شکل کانکتور (مثلاً SC یا LC) را انتخاب کردید، سوال بعدی این است: “کابل فیبر نوری شما از چه نوعی است؟”

در دنیای فیبر نوری، تطابق نوع آداپتور با نوع کابل حیاتی است. استفاده از آداپتور اشتباه شاید به لحاظ فیزیکی ممکن باشد (فیش داخل آن می‌رود)، اما می‌تواند باعث افت شدید سیگنال شود. بیایید انواع آداپتور را بر اساس “مود” بررسی کنیم:

۱. آداپتور فیبر نوری سینگل مود

این آداپتورها برای کابل‌هایی طراحی شده‌اند که نور را به صورت مستقیم و در مسافت‌های طولانی انتقال می‌دهند (معمولاً کابل‌های زرد رنگ).

• مشخصه ظاهری: استاندارد جهانی برای آداپتور فیبر نوری سینگل مود، رنگ آبی است (برای کانکتورهای UPC) و یا رنگ سبز (برای کانکتورهای APC که سر کج هستند).
• دقت ساخت: از آنجایی که هسته فیبر سینگل مود بسیار نازک (۹ میکرون) است، اسلیو داخل این آداپتورها باید بالاترین دقت تراش را داشته باشد تا دو تار موی نوری دقیقاً روبروی هم قرار بگیرند.

۲. آداپتور فیبر نوری مالتی مود

این مدل‌ها برای کابل‌هایی استفاده می‌شوند که قطر هسته ضخیم‌تری دارند و برای مسافت‌های کوتاه (مثل داخل دیتاسنترها) کاربرد دارند.

• مشخصه ظاهری: آداپتور فیبر نوری مالتی مود معمولاً با رنگ‌های بژ (برای نسل‌های قدیمی OM1/OM2)، آبی فیروزه‌ای (Aqua برای OM3) یا بنفش (برای OM4) شناخته می‌شود.
• تفاوت فنی: شاید بپرسید آیا می‌توان کابل مالتی مود را به آداپتور سینگل مود زد؟ بله، اما برعکس آن توصیه نمی‌شود. با این حال، برای رعایت استاندارد و زیبایی رک، همیشه رنگ آداپتور را با رنگ کابل ست کنید.

سیمپلکس، داپلکس یا کواد؟ (تعداد پورت‌ها مهم است)

فاکتور بعدی در انتخاب، “تعداد کور” یا همان تعداد ورودی و خروجی است. آداپتورها بر اساس ظرفیت‌شان به سه دسته تقسیم می‌شوند. شناخت این دسته‌ها به شما کمک می‌کند تا فضای داخل پچ‌پنل یا باکس دیواری خود را بهینه مدیریت کنید.

۱. آداپتور سیمپلکس فیبر نوری

ساده‌ترین نوع آداپتور که فقط یک ورودی و یک خروجی دارد.

• نام‌های دیگر: در بازار به آن آداپتور تک فیبر نوری یا آداپتور تکی فیبر نوری هم می‌گویند.
• کاربرد: زمانی استفاده می‌شود که شما فقط یک رشته فیبر دارید (مثلاً در پروژه‌های FTTH خانگی یا لینک‌های Bi-Directional که ارسال و دریافت روی یک کور انجام می‌شود). آداپتورهای SC و FC معمولاً به صورت سیمپلکس دیده می‌شوند.

۲. آداپتور فیبر نوری داپلکس

این مدل پرکاربردترین نوع در شبکه‌های کامپیوتری است. چرا؟ چون در شبکه معمولاً یک رشته برای ارسال (TX) و یک رشته برای دریافت (RX) نیاز داریم.

• ساختار: آداپتور داپلکس در واقع دو عدد آداپتور سیمپلکس است که به هم چسبیده‌اند و در یک بدنه واحد قرار گرفته‌اند. به همین دلیل به آن آداپتور فیبر نوری دوبل هم می‌گویند.
• محبوب‌ترین مدل: مدل آداپتور فیبر نوری sc داپلکس یکی از پرفروش‌ترین‌هاست. این قطعه اجازه می‌دهد دو کانکتور SC را کنار هم نگه دارید که هم نظم رک را بالا می‌برد و هم سرعت نصب را افزایش می‌دهد.
• قیمت: اگر نگران هزینه‌ها هستید، باید بدانید که قیمت آداپتور داپلکس فیبر نوری معمولاً کمتر از خرید دو عدد آداپتور تکی است و فضای کمتری هم اشغال می‌کند.

۳. آداپتور فیبر نوری کواد

غول مرحله آخر! این آداپتورها دارای ۴ پورت ورودی هستند.

• ساختار: آداپتور کواد معمولاً برای کانکتورهای کوچک مثل LC طراحی می‌شود. چرا؟ چون کانکتور LC آنقدر کوچک است که می‌توان ۴ عدد از آن را در فضایی به اندازه یک آداپتور SC داپلکس جا داد.
• کاربرد: در دیتاسنترهای شلوغ که “فضا” حکم طلا را دارد، استفاده از آداپتور فیبر نوری کواد باعث می‌شود تراکم پورت‌های شما دو برابر شود.

مثال‌های کاربردی برای خرید هوشمندانه

برای اینکه همه چیز شفاف شود، بیایید چند سناریوی خرید را با هم مرور کنیم که مشتریان عصر ارتباطات قائمین معمولاً با آن مواجه می‌شوند:

• سناریو ۱: شما یک پچ‌کورد با سر کانکتور مربعی بزرگ آبی دارید و می‌خواهید طول آن را افزایش دهید.
  • راه حل: شما به یک آداپتور فیبر نوری sc به sc (یا همان SC-SC) از نوع سیمپلکس و رنگ آبی (سینگل مود) نیاز دارید.
• سناریو ۲: شما یک سوئیچ سیسکو دارید و می‌خواهید دو رشته فیبر نارنجی رنگ را به پچ‌پنل وصل کنید.
  • راه حل: با توجه به نارنجی بودن کابل (مالتی مود) و نیاز به دو رشته، بهترین گزینه آداپتور فیبر نوری sc داپلکس (اگر پورت پچ پنل بزرگ است) یا LC داپلکس با رنگ بژ یا طوسی است.
• سناریو ۳: می‌خواهید کابل‌های گرد فلزی قدیمی را به دستگاه‌های جدید با پورت مربعی وصل کنید.
  • راه حل: اینجا باید به سراغ آداپتورهای هیبرید بروید. مثلاً آداپتور FC (سمت گرد) به SC (سمت مربعی).

چه عواملی قیمت آداپتور فیبر نوری را تعیین می‌کنند؟

وقتی در بازار چرخی می‌زنید یا سایت‌ها را زیر و رو می‌کنید، ممکن است با قیمت‌های متفاوتی برای یک قطعه ظاهراً مشابه روبرو شوید. مثلاً چرا قیمت آداپتور فیبر نوری sc در یک فروشگاه 50 هزار تومان است و در دیگری 75 هزار تومان؟ آیا فروشنده دوم گران‌فروش است؟ لزوماً نه.

سه عامل پنهان وجود دارد که قیمت نهایی این قطعات را تعیین می‌کند:

۱. جنس اسلیو (Sleeve)

همانطور که قبلاً گفتیم، اسلیو همان استوانه داخلی است که دو فیبر را تراز می‌کند.

• اسلیو سرامیکی (Zirconia Ceramic): بهترین و دقیق‌ترین جنس است. تقریباً تمام آداپتورهای سینگل مود باکیفیت از سرامیک زیرکونیا استفاده می‌کنند. این ماده بسیار سخت است، تغییر دما رویش اثر ندارد و کمترین افت سیگنال را ایجاد می‌کند. طبیعی است که قیمت آن بالاتر باشد.
• اسلیو برنزی (Phosphor Bronze): معمولاً در آداپتورهای مالتی مود ارزان‌تر استفاده می‌شود. دقت آن کمی پایین‌تر از سرامیک است و به مرور زمان ممکن است گشاد شود. اگر بودجه محدودی دارید، این گزینه ارزان‌تر است.

۲. جنس بدنه (Housing)

• پلاستیک: آداپتورهای SC و LC معمولاً بدنه‌ای پلاستیکی دارند. کیفیت این پلاستیک (ABS یا PBT) در دوام ضامن‌ها و گیره‌ها تاثیر دارد. پلاستیک‌های بازیافتی ارزان‌ترند اما زود می‌شکنند.
• فلز: آداپتورهای FC و ST بدنه فلزی دارند. آداپتور fc به fc به دلیل متریال فلزی (معمولاً نیکل یا برنج با روکش کروم) قیمت تمام‌شده‌ی بالاتری نسبت به مدل‌های پلاستیکی دارد.

۳. ساختار (سیمپلکس یا داپلکس)

منطق بازار ساده است: مواد اولیه بیشتر = قیمت بیشتر.

به همین دلیل، قیمت آداپتور داپلکس فیبر نوری (که دو پورت دارد) معمولاً حدود ۱.۵ تا ۱.۸ برابر مدل سیمپلکس است. البته خرید مدل داپلکس همیشه به‌صرفه‌تر از خرید دو عدد آداپتور تکی است.

نکات حیاتی در نصب و نگهداری (دشمن اصلی آداپتورها را بشناسید!)

خرید بهترین آداپتور فیبر نوری sc-sc دنیا هم فایده‌ای ندارد اگر این یک نکته را رعایت نکنید: “گرد و غبار دشمن خونی فیبر نوری است.”

هسته فیبر نوری تنها ۹ میکرون ضخامت دارد (خیلی نازک‌تر از تار مو). حتی یک ذره غبار میکروسکوپی که با چشم دیده نمی‌شود، می‌تواند مسیر نور را سد کند و باعث قطعی شبکه شود.

۳ فرمان برای نصب صحیح:

1. درپوش‌ها را دور نیندازید: هر آداپتور (چه آداپتور lc کوچک و چه مدل‌های بزرگ) دارای درپوش‌های پلاستیکی محافظ (Dust Cap) در دو طرف است. تا لحظه‌ای که نمی‌خواهید کابل را وصل کنید، این درپوش‌ها را برندارید.
2. صدای کلیک را بشنوید: در مدل‌های SC و LC، وقتی کانکتور را وارد آداپتور می‌کنید، حتماً باید صدای “کلیک” جا افتادن را بشنوید. اگر این صدا نیامد، اتصال کامل نشده است.
3. ترکیب نکنید: هرگز سعی نکنید کانکتور APC (سر کج سبز رنگ) را به کانکتور UPC (سر تخت آبی رنگ) وصل کنید. حتی اگر از آداپتور فیبر نوری sc به sc استفاده کنید، این کار باعث آسیب فیزیکی به نوک فیبر و افت شدید سیگنال می‌شود.

چرا خرید از “عصر ارتباطات قائمین” خیال شما را راحت می‌کند؟

در بازار تجهیزات پسیو شبکه، قطعات بی‌کیفیت چینی بیداد می‌کنند. آداپتورهایی که اسلیو داخلی‌شان کج است یا بدنه‌شان با یک فشار کوچک می‌شکند. ما در مجموعه عصر ارتباطات قائمین، کیفیت را خط قرمز خود می‌دانیم.

• تنوع بی‌نظیر: از پرمصرف‌ترین‌ها مثل آداپتور فیبر نوری sc داپلکس گرفته تا مدل‌های خاص مثل آداپتور fc به sc (هیبرید) یا آداپتور کواد، همه چیز در انبار ما موجود است.
• تضمین قیمت: ما واسطه‌ها را حذف کرده‌ایم تا بهترین قیمت آداپتور فیبر نوری sc و سایر مدل‌ها را به دست مصرف‌کننده برسانیم.
• مشاوره فنی: نمی‌دانید برای پروژه خود کدام آداپتور مناسب است؟ تیم فنی ما آماده است تا رایگان به شما مشاوره دهد.

سوالات متداول درباره خرید آداپتور فیبر نوری

آیا می‌توانم از آداپتور سینگل مود (آبی) برای کابل مالتی مود استفاده کنم؟

از نظر فنی بله، زیرا دقت ساخت آداپتور سینگل مود بالاتر است و مشکلی برای کابل مالتی مود ایجاد نمی‌کند. اما برعکس این کار (استفاده از آداپتور مالتی مود برای کابل سینگل مود) توصیه نمی‌شود چون ممکن است دقت تراز کردن (Alignment) کافی نباشد و افت سیگنال ایجاد کند. بهتر است همیشه رنگ‌ها را رعایت کنید.

تفاوت آداپتور سیمپلکس و داپلکس چیست؟

آداپتور سیمپلکس فیبر نوری فقط یک ورودی و یک خروجی دارد و برای ارتباطات تک‌کور استفاده می‌شود. اما آداپتور داپلکس دارای دو ورودی و دو خروجی است که معمولاً برای ارتباطات ارسال و دریافت (TX/RX) همزمان کاربرد دارد و فضای کمتری در رک اشغال می‌کند.

آداپتور هیبرید چیست و چه کاربردی دارد؟

زمانی که نوع کانکتور کابل شما با پورت دستگاه‌تان فرق دارد، از آداپتور هیبرید استفاده می‌شود. مثلاً اگر کابل شما سر گرد (FC) دارد و دستگاه شما پورت مربعی (SC) دارد، باید از آداپتور fc به sc استفاده کنید تا این دو استاندارد متفاوت را به هم متصل کنید.

منظور از آداپتور کواد (Quad) چیست؟

آداپتور کواد یا چهارگانه، بدنه‌ای است که ۴ پورت فیبر نوری را در خود جای داده است. این مدل معمولاً برای کانکتورهای کوچک LC استفاده می‌شود تا تراکم پورت‌ها در پچ‌پنل افزایش یابد.

آیا آداپتور فیبر نوری باعث افت سرعت می‌شود؟

هر اتصالی در مسیر فیبر نوری مقداری افت سیگنال (Insertion Loss) ایجاد می‌کند. یک آداپتور استاندارد و باکیفیت باید افتی کمتر از 0.2 دسی‌بل (dB) داشته باشد. اگر آداپتور کثیف یا بی‌کیفیت باشد، این افت زیاد شده و باعث کاهش سرعت یا قطعی لینک می‌شود.